Ortografia rosyjska - znak miękki
Znak miękki sprawia problemy, może dlatego, że nie ma go w języku polskim. W języku rosyjskim są na szczęście zasady, które określają użycie znaku miękkiego. Reszta to kwestia praktyki i dobrego słuchu. Dlaczego słuch jest tu ważny? Dlatego, że należy wykazać się umiejętnością rozróżniania spółgłosek miękkich (które są zmiękczane właśnie przez znak miękki) od twardych, które go nie zawierają.
Zacznijmy od czasownika. Przeanalizujmy miejsca, gdzie znajdziemy miękki znak:
1. Bezokolicznik
Znak miękki występuje na końcu bezokoliczników. Najczęściej występują bezokoliczniki zakończone na -ть, nieliczne są zakończone na -чь:
bezokolicznik | tłumaczenie |
читать | czytać |
мочь | móc |
2. 2 osoba liczby pojedynczej czasowników w czasie teraźniejszym lub przyszłym prostym:
2 os. l.p. czas teraźniejszy |
читаешь | czytasz |
можешь | możesz | |
2 os. l.mn. czas przyszły prosty |
прочитаешь | przeczytasz |
поможешь | pomożesz |
3. Tryb rozkazujący, w liczbie pojedynczej i mnogiej (jeden ze sposobów tworzenia):
l.p. | сядь | siądź |
l.mn. | сядьте | siądźcie |
4. Czasowniki zwrotne w 1 osobie liczby pojedynczej i 2 osobie liczby mnogiej
1 os. l.p. | улыбаюсь | uśmiecham się |
2 os. l.mn. | улыбаетесь | uśmiechacie się |
Przejdźmy teraz do rzeczownika i miejsc, gdzie występuje znak miękki:
1. Rzeczowniki rodzaju męskiego i żeńskiego, gdzie znak miękki pełni funkcję rozdzielającą.
W tego typu słowach znajdziemy go we wszystkich przypadkach oprócz dopełniacza liczby mnogiej:
rzeczowniki z miękkim znakiem | tłumaczenie |
семья | rodzina |
друзья | przyjaciele |
To są formy podstawowe rzeczowników. Przyjrzyj się pełniej odmianie, zwracając szczególną uwagę na dopełniacz liczby mnogiej:
przypadek | l. p. | l. mn. |
M. | семья | семьи |
D. | семьи | семей |
C. | семье | семьям |
B. | семью | семьи |
N. | семьёй | семьями |
Msc. | семье | семьях |
2. Rzeczowniki rodzaju nijakiego - we wszystkich przypadkach i liczbach. Przykładem może być rzeczownik счастье (szczęście)
przypadek | l. p. |
M. | счастье |
D. | счастья |
C. | счастью |
B. | счастье |
N. | счастьем |
Msc. | счастье |
Ten abstrakcyjny rzeczownik występuje tylko w liczbie pojedynczej.
3. Rzeczowniki rodzaju męskiego i nijakiego II deklinacji.
Rzeczowniki typu brat, drzewo będą miały miękki znak przed końcówką, we wszystkich przypadkach liczby mnogiej.
Tu podany masz mianownik liczby mnogiej rzeczowników:
братья | bracia |
деревья | drzewa |
4. Rzeczowni rodzaju żeńskiego III deklinacji.
Tutaj znak miękki występuje w mianowniku i narzędniku liczby pojedynczej:
M. | ночь | noc |
N. | ночью | nocą |
Przejdźmy teraz do liczebnika. Mianownik liczebników ma w stałych miejscach znak miękki. Zasady są następujące:
1. W liczebnikach 5-20, 30 znak miękki jest na końcu:
семь | 7 |
одиннадцать | 11 |
2. W liczebnikach 50-80 i 500-900 znak miękki występuje w środku:
семьдесят | 70 |
восемьсот | 800 |
Na sam koniec jeszcze o zaimku чей, czyli czyj. Ma on znak miękki we wszystkich rodzajach i liczbach:
чья | czyja |
чьё | czyje |
чьи | czyi |
Wyjątek: mianownik zaimka rodzaju męskiego w liczbie mnogiej (czyli tego, który podany jest na początku):
чей | czyj |
Teraz porównaj, jak wyglądają wyrazy ze znakiem miękkim i bez niego. Brak znaku może zmienić znaczenie wyrazu, więc o nim nie zapominaj. Poza tym, spółgłoska ze znakiem miękkim odpowiada polskim miękkim spółgłoskom, jak ź, ć, ń, ś. Popatrz na przykłady, przeczytaj i porównaj wymowę:
полька [polka] | Polka |
полка [połka] | półka |
угол [ugoł] | kąt/róg |
уголь [ugol] | węgiel |
мел [mieł] | kreda |
мель [miel] | mielizna |
ел [jeł] | jadł |
ель [jel] | świerk |
конь [koń] | koń |
деньги [dieńgi] | pieniądze. |
Jak widzisz, znaczenie znaku miękkiego jest ogromne... i występuje on znacznie częściej niż znak twardy. Ze znakiem twardym zapoznamy się w następnej zakładce.